Tính hàn của thịt hến làm tăng khí lạnh, kích ứng đường hô hấp, protein hải sản dễ gây dị ứng. Vậy bị ho có ăn được hến không?
Hến là món ăn phổ biến, đặc biệt trong các tô canh, cháo, nhưng khi đang ho, đau họng hay cảm lạnh, câu hỏi "Bị ho có ăn được hến không" xuất hiện thường xuyên khiến nhiều người phân vân.
Để trả lời chính xác, cần hiểu rõ đặc tính của hến – đặc biệt tính hàn theo Đông y, nguy cơ dị ứng protein hải sản và tác động của nó lên đường hô hấp đang viêm.
Bị ho có nên ăn hến không?
Khi đang ho, đặc biệt ho do cảm lạnh, viêm họng, viêm phế quản, ho có nên ăn hến? – Câu trả lời là KHÔNG NÊN. Lý do chính là thịt hến có tính hàn (lạnh) theo Đông y, khi ăn vào sẽ làm tăng khí lạnh trong cơ thể, kích ứng đường hô hấp, khiến ho nặng hơn, đờm tăng và kéo dài thời gian bệnh.
Hơn nữa, hến là loại hải sản giàu protein, rất dễ gây dị ứng, kích thích phản xạ ho dữ dội, buồn nôn, khó thở – đặc biệt nguy hiểm với người ho do hen suyễn. Vì vậy, khi hỏi "Bị ho có ăn được hến không", câu trả lời từ cả góc độ Đông y lẫn Tây y đều khuyến cáo: nên tạm kiêng hẳn cho đến khi hết ho, hết viêm họng.
Quan điểm Đông – Tây y về ăn hến khi bị ho
Theo Đông y, thịt hến có vị ngọt mặn, tính hàn, không độc, có tác dụng hoạt tràng, thông khí, mát gan, thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu – rất tốt cho người nóng trong, nổi mụn, nhiệt miệng trong mùa hè. Tuy nhiên, chính vì tính hàn này mà hến không phù hợp cho người bị cảm lạnh, ho lạnh, vì sẽ làm tăng thêm khí lạnh trong cơ thể, khiến triệu chứng ho, đờm, sổ mũi nặng hơn.
Ngược lại, vỏ hến có tính ấm, vị mặn, không độc, có tác dụng cố tinh, làm se, long đờm, chống nôn, thường được dùng trong một số bài thuốc Đông y chữa di tinh, đái đục, tiểu đêm – nhưng phải có chỉ định của bác sĩ và chỉ dùng vỏ, không dùng thịt.
Theo Tây y, hến là nguồn protein, omega‑3, vitamin B12, kẽm, sắt dồi dào, tốt cho hệ tim mạch và miễn dịch. Tuy nhiên, hến cũng là hải sản dễ gây dị ứng, có thể chứa adenovirus, vi khuẩn gây tiêu chảy, viêm phổi nếu không chế biến kỹ. Do đó, người đang ho, đường hô hấp yếu, hệ miễn dịch đang chống nhiễm trùng không nên ăn hến để tránh làm bệnh phức tạp thêm.
Tóm lại, cả hai hệ thống y học đều nhất trí: "Ăn hến có bị ho không" – nếu bạn khỏe mạnh, ăn đúng mùa (hè) thì không; nhưng nếu đã bị ho, đặc biệt ho lạnh, ăn hến sẽ làm ho nặng hơn rõ rệt.
Lợi ích dinh dưỡng của hến
Mặc dù không phù hợp khi đang ho, hến vẫn là thực phẩm bổ dưỡng khi sử dụng đúng thời điểm và đối tượng.
Giàu protein, omega‑3
Hến cung cấp lượng protein cao, cùng với acid béo omega‑3 có lợi cho tim mạch, giúp giảm cholesterol xấu, tăng sức bền cơ thể và hỗ trợ chức năng não bộ. Đây là ưu điểm nổi bật của các loại hải sản nói chung, giúp bổ sung dinh dưỡng tốt cho người khỏe mạnh.
Vitamin B12, kẽm, sắt – bổ máu, tăng miễn dịch
Hến chứa nhiều vitamin B12 cần thiết cho sản xuất hồng cầu, ngăn ngừa thiếu máu; kẽm hỗ trợ hệ miễn dịch, tham gia vào quá trình tổng hợp protein và lành vết thương; sắt giúp vận chuyển oxy trong máu. Nhờ vậy, hến được xem là thực phẩm bổ máu, tăng cường sức đề kháng – nhưng chỉ phát huy tác dụng khi người ăn không bị ho, không bị cảm lạnh.
Thanh nhiệt, giải độc (Đông y)
Theo Đông y, thịt hến có tính hàn, mát gan, lợi tiểu, thanh nhiệt giải độc, rất phù hợp cho người bị nóng trong, táo bón, tiểu vàng, nổi mụn nhọt trong mùa hè. Một số bài thuốc dân gian dùng hến để chữa viêm gan, vàng da, tiểu đường, chướng bụng… nhưng đều yêu cầu người bệnh không bị cảm lạnh, không ho.
Chính vì tính hàn này mà "Canh hến có tính hàn không?" – câu trả lời là CÓ, và đây là lý do chính khiến hến không phù hợp cho người đang bị ho do cảm lạnh.
Tại sao hến không nên ăn khi bị ho?
Để hiểu rõ vì sao "Bị ho có đờm ăn canh hến được không" lại là câu hỏi cần lời giải đáp nghiêm túc, cần phân tích cơ chế tác động của hến lên đường hô hấp đang bị viêm.
Tính hàn làm tăng khí lạnh, kích ứng hô hấp
Theo Đông y, hầu hết trường hợp ho do cảm lạnh thuộc chứng phế hàn – đàm hàn, tức là phổi bị nhiễm khí lạnh, gây ho nhiều đờm loãng, màu trắng, dễ khạc, người sợ gió, rét run, chân tay lạnh. Khi đó, nguyên tắc điều trị là ấm phế, tán hàn – tức làm ấm phổi, đẩy khí lạnh ra ngoài – bằng các vị thuốc tính ấm như gừng, hành, tía tô, bạch giới tử…
Ngược lại, thịt hến có tính hàn, nếu ăn vào sẽ càng làm tăng thêm khí lạnh trong cơ thể, kích thích đường hô hấp co thắt, gây ho nhiều hơn, đờm tăng, kéo dài triệu chứng và làm bệnh khó khỏi. Đây là nguyên nhân căn bản nhất giải thích "Tại sao ho lại kiêng đồ tanh" theo quan niệm Đông y: không chỉ hến mà mọi loại hải sản (tôm, cua, cá, mực, sò, nghêu…) đều có tính hàn hoặc dễ sinh đàm, không phù hợp cho người đang ho lạnh.
Protein cao gây dị ứng, kích thích ho
Từ góc nhìn Tây y, hải sản – trong đó có hến – chứa hàm lượng protein rất cao, là một trong những nhóm thực phẩm dễ gây dị ứng nhất. Khi cơ thể nhạy cảm với protein hải sản, hệ miễn dịch sẽ phản ứng thái quá, giải phóng histamine, gây ngứa, phát ban, sưng môi, sưng họng, khó thở và kích thích phản xạ ho dữ dội.
Đặc biệt, người bị ho do hen suyễn tuyệt đối không nên ăn hến và các loại hải sản vì nguy cơ kích phát cơn hen, co thắt phế quản, gây khó thở, đau tức ngực rất nguy hiểm. Đây cũng là lý do mà câu hỏi "Bị ho có đờm ăn canh hến được không" – dù canh nấu nóng hổi, có gừng – vẫn được khuyên là không nên, vì protein gây dị ứng không bị phá hủy hoàn toàn qua nấu nướng.
Nguy cơ nhiễm adenovirus, vi khuẩn
Hến là động vật lọc nước, sống ở đáy sông, hồ, ao, thường chứa nhiều tạp chất, vi khuẩn, ký sinh trùng và có thể mang mầm bệnh như adenovirus – virus gây tiêu chảy, phát ban, viêm phổi. Nếu hến không tươi, chế biến không kỹ, người ăn rất dễ bị ngộ độc, tiêu chảy, nôn ói, và nếu đã có tình trạng ho, hệ hô hấp yếu, việc nhiễm thêm virus/vi khuẩn từ hến có thể khiến bệnh nặng lên, biến chứng viêm phổi, sốt cao.
Hàm lượng purin cao (ảnh hưởng thận, gout)
Hến chứa nhiều purin, khi chuyển hóa trong cơ thể sẽ tạo thành axit uric, làm tăng nguy cơ gout và ảnh hưởng đến chức năng thận. Người đã có bệnh gout, sỏi thận hoặc suy thận nếu ăn hến nhiều sẽ khiến bệnh nặng thêm, đồng thời làm suy giảm khả năng đào thải độc tố, ảnh hưởng gián tiếp đến quá trình hồi phục khi bị ho.
Vỏ hến có tác dụng chữa ho không?
Nhiều người nghe nói vỏ hến có thể chữa ho và thắc mắc liệu có mâu thuẫn với khuyến cáo kiêng hến khi ho hay không. Thực tế, vỏ hến và thịt hến có tính chất hoàn toàn khác nhau.
Theo Đông y: vỏ hến tính ấm, long đờm
Khác với thịt hến có tính hàn, vỏ hến lại có vị mặn, tính ấm, không độc, có tác dụng cố tinh, làm se, long đờm, chống nôn, được dùng trong một số bài thuốc Đông y chữa di tinh, đái đục, tiểu đêm và giảm ho lâu ngày có đờm.
Tính ấm của vỏ hến giúp hỗ trợ long đờm, tuy nhiên việc sử dụng phải có chỉ định của bác sĩ Đông y, không nên tự ý lấy vỏ hến về nấu hoặc tán bột uống vì liều lượng, cách chế biến (nung, sao…) và phối hợp với các vị thuốc khác rất quan trọng.
Bài thuốc sử dụng vỏ hến
Một bài thuốc dân gian để chữa di tinh, đái đục: dùng 10–15 g vỏ hến nung kết hợp với 10–15 g hoàng bá sao, tán thành bột mịn, uống ngày 2 lần. Tuy nhiên, đây là bài thuốc chữa di tinh, đái đục – không phải bài chữa ho – và cần được bác sĩ Đông y chỉ định cụ thể, không tự ý dùng.
Lưu ý quan trọng
Khi nói về vỏ hến có thể long đờm, người đọc cần hiểu rằng: chỉ dùng vỏ hến (không dùng thịt hến), phải qua chế biến đúng cách (nung, sao), và chỉ dùng theo đơn thuốc của bác sĩ Đông y, không được tự ý lấy vỏ hến về nấu ăn hay tán bột uống. Việc ăn canh hến, cháo hến (chứa thịt hến) khi ho vẫn là KHÔNG NÊN vì tính hàn của thịt sẽ áp đảo.
Ai nên hạn chế hoặc tránh hến?
Người bị cảm lạnh, ho, viêm họng
Đây là nhóm đối tượng tuyệt đối nên kiêng hến vì tính hàn của hến sẽ làm tăng khí lạnh, kích ứng đường hô hấp, khiến ho, đờm, sổ mũi nặng hơn và kéo dài bệnh. Khi hỏi "Bị ho có ăn được hến không", với nhóm này, câu trả lời luôn là KHÔNG.
Người hen suyễn
Protein hải sản trong hến rất dễ kích thích cơn hen, gây co thắt phế quản, khó thở, đau tức ngực – nguy hiểm đến tính mạng nếu không xử lý kịp thời. Người hen nên tránh hoàn toàn hến và các loại hải sản khác.
Người dị ứng hải sản
Người có tiền sử dị ứng hải sản (tôm, cua, sò, nghêu…) rất dễ dị ứng với hến, gây phát ban, ngứa, sưng môi, sưng họng, khó thở, thậm chí sốc phản vệ. Nếu đã biết mình dị ứng, phải tránh hẳn mọi món chứa hến.
Người bị gout, bệnh thận
Hến chứa nhiều purin, làm tăng axit uric trong máu, dễ gây cơn gout cấp, đau khớp dữ dội, đồng thời tăng gánh nặng cho thận, không phù hợp với người suy thận, sỏi thận.
Người đau dạ dày, tiêu hóa kém
Tính lạnh của hến không tốt cho dạ dày, dễ gây đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy ở người có dạ dày yếu, tiêu hóa kém. Nếu vẫn muốn ăn, cần nấu kèm nhiều gừng, sả để điều hòa tính hàn, nhưng tốt nhất vẫn là hạn chế.
Trẻ nhỏ trong mùa đông
"Trẻ em bị ho có ăn được cháo hến không?" – câu trả lời là KHÔNG, đặc biệt vào mùa đông. Hến có tính hàn, chỉ phù hợp mùa hè khi cơ thể cần thanh nhiệt; mùa đông ăn hến dễ gây lạnh bên trong, tiêu chảy, làm nặng thêm ho, cảm lạnh ở trẻ, còn nguy cơ dị ứng cao hơn người lớn.
Cách chế biến hến an toàn (khi khỏe mạnh)
Khi đã hết ho, khỏe mạnh trở lại, nếu muốn ăn hến, cần tuân thủ các nguyên tắc chế biến an toàn.
Chọn hến tươi, sống ở vùng nước sạch
Mua hến từ nguồn đáng tin cậy, có kiểm định vệ sinh an toàn thực phẩm, tránh hến hỏng, có mùi hôi, vỏ nứt, vỏ mở không chịu khép lại.
Ngâm nước muối 1–2 tiếng để hến nhả bùn
Cho hến vào chậu nước muối loãng, để yên 1–2 tiếng để hến nhả hết bùn, cát, giảm độc tố và vi khuẩn bám trong thịt.
Luộc kỹ, không ăn sống
Luộc hến trong nước sôi ít nhất 5–7 phút cho chín kỹ, diệt vi khuẩn, virus, ký sinh trùng; tuyệt đối không ăn hến sống hoặc tái vì nguy cơ nhiễm bệnh rất cao.
Thêm gừng, sả khi nấu
Gừng, sả có tính ấm, giúp điều hòa tính hàn của hến, tăng hương vị và giảm nguy cơ lạnh bụng, tiêu chảy.
Không ăn hoa quả ngay sau khi ăn hến
Ăn trái cây, đặc biệt trái cây có tính lạnh như dưa hấu, cam quýt ngay sau hến dễ gây đau bụng, tiêu chảy do sự chênh lệch nhiệt tính.
Các câu hỏi thường gặp
-
Trẻ em bị ho có ăn được cháo hến không?
Không nên. Hệ miễn dịch và hô hấp của trẻ rất nhạy cảm, nguy cơ dị ứng, nhiễm lạnh từ hến cao hơn người lớn, dễ làm ho nặng thêm, kéo dài bệnh.
-
Tôi bị ho do nóng trong, viêm họng thì có ăn được hến không?
Về lý thuyết, tính hàn của hến có thể giúp thanh nhiệt khi bị nóng trong. Tuy nhiên, nguy cơ từ tính tanh, protein dễ dị ứng và vi khuẩn trong hến vẫn còn, có thể làm bệnh phức tạp hơn. Tốt nhất vẫn nên hạn chế, ưu tiên các thực phẩm thanh nhẹ khác như rau củ, trái cây, canh rau ngót, canh mồng tơi…
-
Ngoài hến, cần kiêng những loại hải sản nào khác khi ho?
Nên kiêng mọi loại hải sản tanh như tôm, cua, nghêu, sò, mực, hàu… vì đều có tính hàn hoặc dễ gây dị ứng, kích thích phản xạ ho.
-
Tại sao hến lại tốt cho người bị nóng trong?
Theo Đông y, hến có tính hàn, mát gan, lợi tiểu, thanh nhiệt giải độc, nên rất phù hợp cho người bị nóng trong, táo bón, tiểu vàng, nổi mụn trong mùa hè – nhưng chỉ khi không bị ho, không bị cảm lạnh.
Hỗ trợ giảm ho, bổ phổi với Thiên Môn Bổ Phổi Premium Titafa
Thiên Môn Bổ Phổi Premium dạng siro 280ml là thực phẩm bảo vệ sức khỏe do Công ty Cổ phần Titafa sản xuất, được nghiên cứu để hỗ trợ người bị ho, ho có đờm, đau rát họng, khàn tiếng:
-
Công dụng: hỗ trợ bổ phổi, giảm ho, giảm đờm, giảm đau rát họng và khàn tiếng do viêm họng, viêm phế quản.
-
Thành phần nổi bật: AP‑Bio – chiết xuất Xuyên tâm liên chuẩn hóa (Andrographis paniculata) tỷ lệ chiết 14:1, kết hợp chiết xuất lá Thường xuân nhập khẩu Thổ Nhĩ Kỳ và cao lỏng từ Húng chanh, Mạch môn đông, Thiên môn đông, Kinh giới, Bách bộ, Tang bạch bì, Lá hen, Trần bì, Bình vôi, Gừng, Atiso…
-
Đối tượng sử dụng: Trẻ từ 6 tuổi trở lên và người lớn bị ho, ho có đờm, đau rát họng, khàn tiếng do viêm họng, viêm phế quản.
-
Cách dùng: Trẻ 6–14 tuổi uống 20ml/lần, ngày 2 lần; trẻ trên 14 tuổi và người lớn uống 20ml/lần, ngày 3 lần.
*Lưu ý: Đây là thực phẩm bảo vệ sức khỏe, không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh; không dùng cho người có vị hư yếu, ăn uống chậm tiêu, phụ nữ mang thai, người mẫn cảm với thành phần; người đang uống thuốc nên hỏi ý kiến nhân viên y tế trước khi sử dụng.
Kết luận
Tóm lại, "Bị ho có ăn được hến không?" – câu trả lời rõ ràng là KHÔNG NÊN, vì tính hàn của thịt hến làm tăng khí lạnh, kích ứng đường hô hấp, protein hải sản dễ gây dị ứng và kích thích ho nặng hơn.
Thay vì ăn hến, hãy ưu tiên thực phẩm ấm, nhẹ như gừng, mật ong, cháo, súp, trái cây giàu vitamin C, kết hợp sản phẩm hỗ trợ như Thiên Môn Bổ Phổi Premium; có thể mua tại nhà thuốc, quầy thuốc toàn quốc hoặc đặt trực tuyến tại Website Thiên Môn Bổ Phổi hotline 1900 2163.